Ο ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΕΙΧΕ ΜΕΓΑΛΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Ο ΠΕΡΣΕΑΣ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΚΑΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΣΥΝΑΝΤΗΘΗΚΑΝ ΣΤΟ ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ (*) . Ο ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΕΞΕΔΩΣΕ ΠΟΛΛΑ ΑΠΟ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΣΕΑ ΑΘΗΝΑΙΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΕΚΑΤΕΙΑ ΤΟΥ 40 (**)
(*)
 |
| Απο Αριστερα (εμπρος) O Ιωαννης Βασιλείου. Στο Κέντρο Ο Περσευς Αθηναιος με τον Fr. MIchelle. Στην πισω σeιρα ακρo δεξια ο Μιχαλης Γκιολμαν |
(**)
ΣΤΟ ΒΙΝΤΕΟ (ανω) ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
(Κατω)
ΠΗΓΗ : http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=546470&h1=true#commentForm
Bασιλείου: Ένας ιστορικός εκδοτικός οίκος
Εκατό χρόνια μετά την ίδρυσή του, ο ερευνητής Κ. Χατζιώτης αφηγείται την ιστορία του
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 07/12/2013 10:10
O Γιάννης Βασιλείου, στο κατάστημα της οδού Σταδίου 40.
Η ελλαδική εκδοτική ιστορία παραμένει στο μεγαλύτερο μέρος της ακατάγραφη. Έχει μελετηθεί αρκετά η προεπαναστατική εκδοτική δραστηριότητα των Ελλήνων της Διασποράς στη Βενετία, στο Παρίσι, στη Λιψία, στη Βιέννη, λίγα είναι όμως γνωστά για εκείνους που έθεσαν τα θεμέλια των εκδοτικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα στα μέσα του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο Γεώργιος Βασιλείου ήταν ένας από αυτούς. Την ιστορία του αφηγείται ο ερευνητής της ιστορίας της Αθήνας Κώστας Χατζιώτης στον επετειακό τόμο Εκδοτικός οίκος Γεώργιου Βασιλείου: 100 χρόνια από την ίδρυσή του, 1913 (Εκδόσεις Παρισιάνου, 2013).
Από τα μουλάρια στα βιβλία
Ήταν 25 ετών ο Γεώργιος Βασιλείου όταν άνοιξε βιβλιοπωλείο στην οδό Σταδίου 40. Γεννημένος στην Κηφισιά το 1888, γιος εμπόρου μουλαριών ο οποίος τον προόριζε για διάδοχό του στην επιχείρηση, αποφοίτησε μονάχα από το δημοτικό σχολείο. Αγαπούσε όμως από μικρός το βιβλίο και το διάβασμα. Μετά το σχολείο μαθήτευσε σε τυπογραφείο, δούλεψε σε βιβλιοπωλείο και μετά την αποστράτευσή του από τους Βαλκανικούς πολέμους, αποφάσισε να μπει δυναμικά στον χώρο του βιβλίου ανοίγοντας βιβλιοπωλείο στον «δρόμο των βιβλιοπωλείων», όπου λειτουργούσαν τα μεγάλα και γνωστά βιβλιοπωλεία της εποχής, του Σαλίβερου, της Εστίας, του Ιωάννη Σιδέρη.
Θαμώνας του βιβλιοπωλείου-εκδοτικού οίκου ο Κώστας Καρυωτάκης, γράφει στο ποιήμά του «Σταδιοδρομία»: «Την ψυχή και το σώμα πάλι/ στη δουλειά θα δίνω, στην πάλη.// Αλλά με τη δύση του ηλίου/ θα πηγαίνω στου Βασιλείου.// Εκεί θα βρίσκω όλους τους άλλους/ λογίους και τους διδασκάλους». Τακτικοί πελάτες και συνεργάτες του Βασιλείου θα γίνουν και οι συντάκτες του Νουμά, του προοδευτικού περιοδικού που συνδέθηκε με τον δημοτικισμό.
Βιβλία Νομικής, θεματικές σειρές και ακμή
Η εκδοτική δραστηριότητα του Βασιλείου άρχισε με βιβλία Νομικής. Ο Ν. Σαρίπολος, ο Δ. Παπούλιας, ο Α. Μομφεράτος, γνωστοί καθηγητές της Νομικής τού εμπιστεύθηκαν τα βιβλία τους. Γρήγορα ο Βασιλείου απέκτησε τη φήμη του ειδικού στις νομικές εκδόσεις και άρχισε να επεκτείνεται σε άλλους τομείς. Το 1915 εκδίδει το μυθιστόρημα Το μεγάλο παιδίτου Κώστα Παρορίτη και το 1917 εκδίδει το πρώτο πεζογράφημα του Άγγελου Δόξα, Το καρνέ του φίλου μου Α. Τ. Λεδίνιν.
Το 1918 ο κατάλογος του Βασιλείου αριθμεί ήδη 878 τίτλους: διηγήματα, θέατρο, ποίηση, μυθιστορήματα, φιλοσοφία, αρχαίους συγγραφείς. Στη σειρά «Εκλεκτά έργα» εκδίδει και τον Κατάδικο (1919) ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης. Στην ίδια σειρά, με περισσότερους από διακόσιους τόμους με έργα ελλήνων και, κυρίως, ξένων πεζογράφων, σε μικρού σχήματος χαρτόδετους ή πανόδετους τόμους, με καλαίσθητη τυπογραφική εμφάνιση, κυκλοφορούν έργα του Τολστόι, του Ίψεν, του Ντοστογέφκσι, του Φλωμπέρ, του Ουγκό, του Ζολά, του Χάινε, του Χάμσουν και πολλών Σκανδιναβών σε φροντισμένες μεταφράσεις από λογοτέχνες-μεταφραστές, τον Κώστα Ουράνη, τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη, τον ΝαπολέονταΛαπαθιώτη. Σε αυτή τη σειρά πρωτοτυπώθηκαν ή επανακυκλοφόρησαν κείμενα του Ροΐδη, του Βουτυρά, του Ταγκόπουλου, του Κώστα Παρορίτη, του Παντελή Χορν.
Παράλληλα με την πολύ επιτυχημένη εμπορικά σειρά «Εκλεκτά έργα» ο Βασιλείου κυκλοφορεί αρκετές θεματικές σειρές: την «Πολεμική βιβλιοθήκη», την «Ποιητική βιβλιοθήκη», τη «Θεατρική βιβλιοθήκη». Το 1923 εγκαινιάζει τη «Φιλοσοφική και κοινωνιολογική βιβλιοθήκη» με έργα των Μπ. Ράσελ, Ρ. Ρολάν, Κ. Λομπρόζο, Α. Μπερξόν, Ερν. Ρενάν. Στη «Βιβλιοθήκη αρχαίων ελλήνων συγγραφέων» τυπώθηκε η μετάφραση της Οδύσσειας από τον Πολυλά. Σταθμό αποτελεί η έκδοση της «Βιβλιοθήκης Μαρασλή», με παγκόσμια αριστουργήματα και τη χορηγία του εθνικού ευεργέτη Γρηγόριου Μαρασλή. Εκδίδει τίτλους για την Άλωση της Πόλης, λεξικά, μεθόδους εκμάθησης ξένων γλωσσών και σειρά βιβλίων που σήμερα θα εντάσσαμε στην ενότητα «Πρακτική ζωή». Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 εγκαινιάζει τη σειρά «Ρωμαντική βιβλιοθήκη» με ελαφρά αναγνώσματα αισθηματικών περιπετειών, χωρίς όμως επιτυχία.
Ενδιαφέρει να παρατηρήσουμε τις επιλογές του Γεώργιου Βασιλείου: Αρχίζει τη δραστηριότητά του το 1913 με βιβλία Νομικής, διότι ήταν τότε η επιστήμη με τη μεγαλύτερη αναγνώριση στην ελληνική κοινωνία. Η Νομική Σχολή Αθηνών γέμιζε κάθε χρόνο από φοιτητές. Μόλις εξασφαλίζει έναν σταθερό πυρήνα πελατών, ο εκδότης επεκτείνεται με αναγνώσματα για το ευρύ κοινό, δηλαδή με λογοτεχνία. Παρακολουθεί την κίνηση στον χώρο των ιδεών και είναι από τους πρώτους που μεταφράζουν τους κεντρο- και βορειοευρωπαίους συγγραφείς του κοινωνιστικού μυθιστορήματος. Αναζητεί χορηγίες για ποιοτικές εκδόσεις. Αντιλαμβάνεται τη δυναμική που αναπτύσσεται στα συγκοινωνούντα δοχεία εκδοτών και λογοτεχνικών περιοδικών και συνδέεται με τον Νουμά, τυπώνει μάλιστα και ορισμένα τεύχη του περιοδικού (τχ. 780-785).
Οι διάδοχοι
Το 1932 ο Βασιλείου πεθαίνει αιφνιδίως. Στο μεταξύ είχε συμβάλει στην αναβάθμιση της ποιότητας του βιβλίου στον Μεσοπόλεμο: ο κατάλογός του κάλυπτε μεγάλο εύρος, οι μεταφράσεις του ήταν προσεγμένες, οι εκδόσεις του κομψές. Η σύζυγός του Μαργαρίτα τον διαδέχεται σε ένα ανδροκρατούμενο επάγγελμα και σε μια δύσκολη εποχή αντίστοιχη με τη δική μας: Η παγκόσμια οικονομική κρίση, οι χαμηλές κυκλοφορίες, η υψηλή δασμολόγηση του χαρτιού έπλητταν τον χώρο του βιβλίου.
Ο γιος της Γιάννης Βασιλείου τη διαδέχεται το 1958. Ανήκει στους πρωτεργάτες του συνδικαλισμού στον χώρο του βιβλίου και στους εμπνευστές της πρώτης έκθεσης βιβλίου στο Άλσος Κηφισιάς το 1978. Με τον θάνατό του το 1994, σε ηλικία 66 ετών, κλείνει οριστικά η ιστορία των εκδόσεων Βασιλείου. Οι απόγονοί του θα ακολουθήσουν ο καθένας τη δική του διαδρομή, στα χνάρια της οικογενειακής παράδοσης.
Η πλούσια εικονογράφηση του τόμου, με εξώφυλλα πρώτων εκδόσεων και φωτογραφίες, αποτυπώνει ως εικαστικό καρουσέλ τις εξελίξεις του φιλολογικού γούστου και της τυπογραφίας αλλά και τις κοινωνικές αλλαγές σε περίοδο σχεδόν ενός αιώνα, από την άνθηση της δεκαετίας του 1920 ως τα χρόνια πριν από την εκδοτική διόγκωση των ετών 1997-2009, βοηθώντας να τοποθετήσουμε τα ζητήματα του βιβλίου που μας απασχολούν σήμερα στην ιστορική προοπτική τους.
Η κρίση του βιβλίου, οι θεματικές σειρές και οι εκδοτικές μόδες, η κυκλοφορία του αμφισβητούμενου λαϊκού αισθηματικού αφηγήματος ως ένεσης τόνωσης της ρευστότητας σε δύσκολες εποχές μοιάζουν από τη δική μας θέση στον χρόνο συγχρονικά και πρωτοφανέρωτα. Ιδωμένα όμως στο πλαίσιο της ιστορίας του βιβλίου δεν είναι παρά κοινά και επαναλαμβανόμενα ζητήματα σε έναν χώρο που είναι κατά βάσιν συντηρητικός στις αλλαγές. Και, ίσως, η άγνοια της ιστορίας του ελληνικού βιβλίου να ευθύνεται για την αδυναμία αποτελεσματικής συνεργασίας των επαγγελματιών και πολιτικής βιβλίου από το κράτος.
