Κωνσταντίνος Παπαζαφειρόπουλος: Ένας σύγχρονος συνθέτης του «18ου αιώνα»
Ο συνθέτης Κωνσταντίνος Παπαζαφειρόπουλος
Εδώ και δεκαετίες ανθίζει διεθνώς το κίνημα της λεγόμενης ιστορικά ενημερωμένης ερμηνείας. Δηλαδή, των εκτελέσεων έργων μεγάλων μουσουργών της περιόδου της αναγέννησης, του μπαρόκ, του κλασικισμού και του ρομαντισμού, σύμφωνα με τις ερμηνευτικές τακτικές της αντίστοιχης εποχής. Πολλά ξεχασμένα έργα παλαιότερων εποχών (πόσες όπερες!), έχουν βρει τον δρόμο τους στη σκηνή, στις αίθουσες συναυλιών και στα στούντιο ηχογραφήσεων.
Εντούτοις, σπάνια μέχρι τώρα βρέθηκαν σύγχρονοι συνθέτες που να επιθυμούν -ή που να είναι ικανοί- να δημιουργήσουν παρτιτούρες χρησιμοποιώντας τα μουσικά υλικά δόμησης και το ύφος παλαιότερων εποχών. Φυσικά, κάτι τέτοιο κάθε άλλο παρά εύκολο είναι αφού οι προαπαιτούμενος ειδικές γνώσεις παλαιών τεχνικών σύνθεσης σήμερα δεν διδάσκονται.
Στις μέρες μας, ο έντονος πολυστυλισμός, που έχει ωθήσει τους συνθέτες να αντλούν ελεύθερα στοιχεία από προηγούμενες εποχές και να τα χρησιμοποιούν a piacere, έχει ενθαρρύνει ορισμένους άλλους -λίγους, μέχρι του παρόντος-να υιοθετήσουν ένα πιο καθαρό στυλ μίας και μόνο παλαιότερης εποχής και να κινηθούν μέσα σε αυτό. Το δύσκολο, βεβαίως, για τους τελευταίους είναι να αναπτύξουν την μουσική τους σκέψη δημιουργικά και όχι απλά να μιμηθούν με στείρο τρόπο την γλώσσα, τα πρότυπα και τα εκφραστικά στερεότυπα μιας περασμένης περιόδου.
Στους σύγχρονους ευρωπαϊκούς κύκλους της παλαιάς μουσικής ένα ελληνικό όνομα κάνει την εμφάνισή του ολοένα και συχνότερα: ο λόγος για εκείνο του νέου χαρισματικού Έλληνα συνθέτη Κωνσταντίνου Παπαζαφειρόπουλου (γ. 1983). Μελετώντας προσεκτικά τις παρτιτούρες του τελευταίου και ακούγοντας την μουσική του εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς γιατί το έργο του έχει γοητεύσει ερμηνευτές και μελετητές. Ο Παπαζαφειρόπουλος αποτελεί σπάνια περίπτωση συνθέτη που, για να το θέσουμε απλά, γεννήθηκε περίπου διακόσια είκοσι χρόνια μετά από την ιστορική περίοδο της μουσικής, μέσα στο ύφος της οποίας αναπτύσσει με θαυμαστή πειστικότητα τις μουσικές του σκέψεις και ιδέες. Ειδικότερα, αντλώντας την μουσική του γλώσσα από την εποχή του κλασικισμού (εποχή των Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart και Ludwig van Beethoven), υφαίνει με περίσσεια τέχνη τις παρτιτούρες του.
Θα ήταν εντελώς άδικο να εστιάσουμε τον θαυμασμό μας μόνον στον υψηλό αριθμό των έργων του, αλλά κυρίως οφείλουμε να εκτιμήσουμε την υψηλή ποιότητά τους. Η μουσική του Παπαζαφειρόπουλου αποτελεί δείγμα εκλεπτυσμένης έμπνευσης και ευφάνταστης ανάπτυξης. Είναι στημένη με ωριμότητα σκέψης και μαθηματική ακρίβεια.Η εργογραφία του σχηματίζεται από περίπου 130 έργα. Πιο συγκεκριμένα, μέχρι σήμερα έχει καταθέσει 128 ολοκληρωμένες παρτιτούρες, αριθμός εντυπωσιακός για την ηλικία του: 15 κοντσέρτα για clavier, 2 κοντσέρτα για βιολί, 5 κοντσέρτα για κόρνο, 1 κονσέρτο για κλαρινέτο, 9 σονάτες για σόλο clavier, 32 Παραλλαγές πάνω σε ένα αυθεντικό θέμα, 10 Παραλλαγές πάνω σε ένα θέμα του Mozart, πολλά έργα σε μορφή Rondo, 1 φαντασία, πολλά divertimenti, 1 cassation, ένα trio για ξύλινα πνευστά, 1 τρίο για κλαρινέτο, βιόλα και clavier, 1 κουιντέτο για έγχορδα, 3 σερενάτες για ορχήστρα πνευστών, 2 σερενάτες για ορχήστρα, πάνω από δέκα άριες κοντσέρτου και 35 ομάδες μενουέτων και άλλων χορών.
Η απόλυτη αίσθηση και ο έλεγχος της φόρμας, η ικανότητά του συνθέτη να κινείται με άνεση μέσα στα περιγράμματά της (λ.χ. Σονάτα σε σολ μείζονα), σε συνδυασμό με μια αναλυτική και συνάμα τόσο διάφανη χρήση της αντίστιξης, γοητεύει ακόμα και τον απαιτητικότερο μελετητή και ακροατή του έργου του.
Κρατώντας με συγκίνηση στα χέρια μας τις καλογραμμένες ιδιόγραφες σελίδες των προσχεδίων για διάφορα έργα του και παρατηρώντας τις αναλογίες και ισορροπίες τους την στιγμή που κυριολεκτικά πλάθονται οι δημιουργίες του, μας ήρθαν αβίαστα στο νου τα λόγια που είχε απευθύνει o Joseph Haydn στον Leopold Mozart, για τον γιο του τελευταίου, Wolfgang Amadeus Mozart: «…έχει καλό γούστο και επιπλέον, την βαθύτερη γνώση της επιστήμης της σύνθεσης» (Γράμμα του Leopold Mozart προς την θυγατέρα του, Maria Anna, 16 Φεβρουαρίου 1785: …er hat geschmack, und über das die größte Compositionswissenschaft).
Ο Wim Winters (γ. 1972), διακεκριμένος Βέλγος ερμηνευτής του κλαβίχορδου και του εκκλησιαστικού οργάνου, έχει προσφέρει προσεκτικά λαξευμένες ερμηνείες έργων του Παπαζαφειρόπουλου για clavier, που κυκλοφορούν ηχογραφημένες και βιντεοσκοπημένες στο διαδίκτυο, και έχουν συμβάλει καθοριστικά στην φήμη του Έλληνα συνθέτη.
Μέσα στους επόμενους μήνες θα κυκλοφορήσουν νέες εκδόσεις παρτιτούρων του Παπαζαφειρόπουλου, ενώ πρόσφατα κυκλοφόρησαν ηχογραφήσεις έργων του σε Cds.
Τέλος, ο ίδιος, αυτή την περίοδο εργάζεται πάνω στη σύνθεση της πρώτης του όπερας, ο τίτλος και το θέμα της οποίας θα ανακοινωθούν σύντομα . Αναμένουμε με ενδιαφέρον.
O Κωνσταντίνος Παπαζαφειρόπουλος με την σύζυγό του, Εύη, την ημέρα της βράβευσής του από το Διεθνές Μουσικό Σωματείο Gina Bachauer (Πολυχώρος Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος-Λίλιαν Βουδούρη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Δεκέμβριος 2015)
Η Σονάτα σε ντο ελάσσονα του Κωνσταντίνου Παπαζαφειρόπουλου ερμηνευμένη από τον Wim Winters στο κλαβίχορδο.
